Umræðan í aðdraganda komandi alþingiskosninga snýst um þesar mundir að mestu um fortíðina þar sem miðað er við falska kaupmáttinn frá 2007 sem upphafspunkt. Það er varla minnst á það hvernig eigi að greiða niður gífurlegar skuldir hins opinbera, koma á efnahagslegum stöðugleika og ná fram vaxandi kaupmætti. Krafist er að ríkið lækki skuldir þeirra, sem keyptu skömmu fyrir hrun. Rökin eru þau að skuldirnar hafi stökkbreyst og að ósanngjarnt sé að þær verði greiddar að fullu. Nóg framboð er af stjórnmálaflokkum sem lofa skuldurum gulli og grænum skógi og skeyta lítið um þá sem minna mega sín í þjóðfélaginu. Þessi þróun í þjóðfélaginu er mjög varasöm og minnir á upplausnarástandið á 13. öldinni, í aðdraganda þess að þjóðin lét frá sér sjálfstæðið vegna innri sundrungar.
Rökin fyrir kröfunni eru röng. Skuldirnar hafa ekki stökkbreyst. Minnkandi verðgildi krónunnar gerir það að verkum að fleiri krónur þarf til þess að endurspegla sömu verðmæti. Það er kaupmátturinn sem féll, þess vegna eiga margir í erfiðleikum með að standa undir skuldbindingum sínum. Lækkun skulda með lagasetningu þýðir einfaldlega að þær eru færðar til og aðrir einstaklingar borga. Þeir, sem munu bera skuldatilfærsluna, urðu fyrir sömu kjaraskerðingunni og skuldararnir. Hvers vegna eiga þeir að axla meiri byrðar en orðið er og hver eru rökin fyrir því að valdir skuldarar eigi að vera undanþegnir kjaraskerðingunni? Byrðarnar munu einkum lenda á gamla fólkinu, örorkulífeyrisþegum og heilbrigðiskerfinu. Þegar er meira en nóg í þeim efnum að gert og ekki á það bætandi.
Leiðin út úr þessum þrengingum er ekki sú að færa skuldirnar af einum yfir á annan og efna til átaka í þjóðfélaginu. Leiðin er að þeir semji um skilmálabreytingu sem áttu í viðskiptunum þannig að skuldarnir geti staðið undir greiðslunum þrátt fyrir minni kaupmátt. Ríkið á ekki að leyfa lánveitendunum að hlaupa frá sinni ábyrgð, en ætti að beita sér fyrir því að koma á skuldbreytingaferli og jafnvel að leggja til þess nokkurt fé, en meginkostnaðinn verða viðsemjendurnir að bera, eins og hingað til hefur verið þegar kaupmáttur hefur fallið. Það mun taka um áratug að vinna aftur upp kaupmáttinn sem tapaðist í hruninu. Með agðari hagstjórn og skynsamlegum kjarasamningum verður efnahagslegur stöðugleiki sem er grundvöllur atvinnuuppbyggingar og vaxandi kaupmáttar.
Einstaklingar og lánastofnanir búa við frelsi til þess að semja um fjárskuldbindingar. Því frelsi fylgir hins vegar ábyrgð. Það er verkefni þesara aðila að semja um viðbrögð þegar forsendur breytast verulega, eins og minnkandi kaupmáttur er dæmi um. Hver vegna eru stjórnmálaflokkar að færa ábyrgðina frá viðskiptabönkunum yfir á ríkissjóð á því að takast á við afleiðingar lánveitinga sinna? Íslandsbanki skreytir sig með því að endurgreiða hluta af vöxtum viðskiptavina sinna. Bankinn hefur grætt 81 milljarð króna frá hruni. Það gengur ekki að breyta leikreglunum eftirá,afnema ábyrgðina og hengja vandann á einhvern annan. Það þarf að líta til framtíðar í komandi kosningum, í því felast lausnirnar.
" onclick="return fbs_click()" target="_blank" class="fb_share_link">Deila á Facebook
Athugasemdir