Ríkisstjórnin ákvað í gær breytingar á útlánareglum Íbúðalánasjóð, þar sem vikið er verulega af þeirri leið sem mörkuð er í stjórnarsáttmálanum sem miðstjórnir flokkannan samþykktu vorið 2003 að afloknum Alþingiskosningum.. Þar er kveðið á um að “Lánshlutfall almennra íbúðalána verði hækkað á kjörtímabilinu í áföngum í allt að 90% af verðgildi eigna, að ákveðnu hámarki”. Þetta var gert og 90% lánin urðu að verðuleika á árinu 2004.
Eins og segir í stjórnarsáttmálanum eru 90% lánin að ákveðnu hámarki. Það var ákveðið vera 90% af verði þriggja – fjögurra herbergja íbúð í fjölbýli á höfuðborgarsvæðinu. Hámarkið varð 14.9 mkr. í upphafi út frá þessari viðmiðun, hækkaði fáum mánuðum síðar í 15.9 mkr. en stóð í stað í rúmt ár þrátt fyrir verðhækkun sem varð á þessari viðmiðunarðibúð og var loks hækkað fyrir skömmu í 18 mkr.
Önnur takmörkun hefur alltaf verið á lánveitingunm Íbúðalánasjóð og hún er að ekki er lánað umfram brunabótamat íbúðar. Áður var miðað við 85% af brunabótamati, en þegar 90% lánin voru tekin upp þá var því breytt í 100% af brunabótamati. En báðar þessar skorður á útlánum Íbúðalánasjóðs hafa gert það að verkum að raunveruleg lán sjóðsins til íbúðarhúsnæðis á höfuðborgarsvæðinu hafa verið lægri en 90% af kaupverði íbúðar þegar verðið hefur verið hærra en 17.7 mkr. meðan hámarkslánið var í 15.9 mkr. og eftir síðustu hækkun hámarkslánisins í 18 mkr. var lánshlutfallið aðeins 90% þegar kaupverð íbúðarinnar var 20 mkr. eða lægra.
Fasteignaverð síðustu tveggja ára hefur rokið upp og á höfuðborgarsvæðinu hefur það farið langt yfir byggingarkostnað eða brunabótamat. Lánveitingar Íbúðalánasjóð hafa ekki stuðlaða því einmitt vegna þeirra takmarkana sem ég hef gert grein fyrir að ofan heldur eru það lánveitingar viðskiptabankanna og sparisjóðanna sem hafa fjármagnað þau íbúðarkaup. Reyndar lánuðu þessir aðilar allt að 100% af kaupverði íbúðar frá ágústmánuði 2004 þegar þeir fóru í ekki aðeins samkeppni við Íbúðalánasjóð heldur ófyrirleitna og skipulagða aðför að sjóðnum.
Á skömmum tíma eða um 16 mánaðum lánuðu bankar og sparisjóðir um 324 milljörðum króna út á fasteignir og spurðu ekkert um ráðstöfun fjárins.Þarna var dælt ómældum milljörðum út í einkaneyslu og það hefur átt stóran þátt í þenslunni sem nú er aðkoma fram sem veruleg verðbólga. Útlán Íbúðalánasjóðs voru á sama tíma aðeins brot af lánum bankakerfisins, líkalega um 80 milljarðar króna.
Hin óábyrga hegðun bankanna er að baki og þá dregst saman aftur einkaneyslan sem af henni hlaust. Það er hins vegar að hengja bakara fyrir smið að ætla nú að þrengja að Íbúðarlánasjóði. Útlán hans hafa ekki stuðlað að þenslunni. Ákvörðun ríkisstjórnarinnar beinist að almannahagsmunum og skaðar þá. Kostnaður venjulegs fólks hækkar af því að eignast þak yfir höfuðið.
Því má ekki gleyma að rekstur Íbúðalánasjóðs og lánveitingar hans eru hluti af velferðarkerfinu og stuðla að jöfnuði í þjóðfélaginu. Það er mikilvægt að almenningi standi til boða hagkvæm lán til kaupa á hóflegri íbúð og geti þannig uppfyllt þessa grundvallarþörf.
Ríkisstjórnin hefur vikið af þeirri leið sem stjórnarsáttmálinn markar og lækkað lánshlutfallið í 80% og hámarklslánið í 17 mkr. Hann er samþykktur af þeim sem standa að ríkisstjórninni og við hann verður að standa. Sé talið þörf á að breyta sáttmálanum verður að taka það fyrir með sama hætti og sáttmálann þegar hann var gerður. Annað er ekki ásættanlegt.
Athugasemdir