Það er komið að því að Íslendingar eiga sína hagsmuni undir því að ná samningum um makrílstofninn. Evrópusambandið og Norðmenn hafa ekki verið auðveldir í samningaviðræðum til þessa og engin ástæða til þess að semja við þá. En þeir kostir sem í boði voru að þessu sinni virðast hafa verið álitlegir. Tækifærið var látið renna landsmönnum úr greipum og stærilæti íslensku sendinefndarinnar stuðlaði að því að Færeyingar sömdu við ESB og Norðmenn og náðu ágætum samningi. Staða Íslendinga hefur heldur veikst, en í boði er að ganga inn í gerðan samning á kjörum sem aðrir hafa ákveðið.
Íslensk stjórnvöld gengu frá samningaborði fyrir skömmu og skildu Færeyinga eina eftir í viðræðum við Evrópusambandið og Norðmenn. Það var alvarleg skyssa í ljósi þess að fyrir lá að Færeyingar áttu mikið undir því að ná samningum. Það er dregið afar skýrt fram í meistaraprófsritgerð Ingibjörn Johannessen frá 2011: The Sharing of Mackerel in the North East Atlantic. Ingibjörn, sem líklega er Færeyingur, stundaði nám við Handelshöjskolen (Copenhagen Business School) í Danmörku.
Meginniðurstaða hans er að til langs tíma séu hagsmunir Færeyinga best tryggðir með samkomulagi um makrílstofninn. Þar komi margt til, einkum þó ávinningur af því að geta veitt makríl í lögsögu Noregs og Evrópsambandslandanna. En einnig trygging til langs tíma um hlutdeild í heildarkvótanum, þótt markíllinn kunn i síðar að breyta göngumynstri sinni og hverfa úr Færeyskri lögsögu og ekki síður að það sé Færeyingum nauðsynlegt að semja sig frá löndunarbanni og viðskiptahindrunum ESB.
Þetta vissu íslensk stjórnvöld, en gengu engu að síður á dyr og fóru heim. Það gat eiginlega ekkert annað gerst en að Færeyingar gripu tækifærið til þess að tryggja sinn hag enda sagði færeyski sjávarútvegsráðherrann hreinskilningslega að honum bæri fyrst og fremst að gæta færeyskra hagsmuna.
Íslendingar eru að mörgu leyti í sömu stöðu og Færeyingar. Það yrði mikill ávinningur að geta veitt makrílkvótann í lögsögu ESB landanna og Noregs. Sá ávinningur gæti numið 10 milljörðum kr á ári og jafnvel hærri upphæð. Skýringuna er að finna í þeirri staðreynd að makríllinn er verðmætastur í desember og janúar. Þá er fituinnihald heppilegt og verðið fyrir afurðirnar hæst. Hins vegar veiða Íslendingar sinn makríl eingöngu í íslenskri lögsögu á tímabilinu júní-sept, þar sem ekki eru fyrir hendi samningar við ESB og Noreg um heimildir til þess að veiða innan þeirra lögsögu.Þá er fituinnhald makríls hátt, vinnslan vandmeðfarin og útflutningsverðið mun lægra en verður seinna á haustin og fram á veturinn.
Í apríl 2012 kom út skýrsla vinnuhóps sjávarútvegsráðherra um makrílveiðar. Þar koma fram merkilega upplýsingar. Árið 2011 var útflutningsverðmætið mun lægra en í Noregi. Norðmenn fengu á 10 stærstu mörkuðum Íslendinga hvorki meira né minna en 30% hærra verð að jafnaði fyrir sinn makríl. Meðalverð þeirra var 287 kr/kg samanborið við 220 kr/kg sem Íslendingar fengu. Þá bætist það við muninn að Norðmenn gátu selt um 30% af sínum makrílafurðum til Japans, langbesta markaðarins en Íslendingar ekkert. Þar fengu Norðmenn um 316 kr/kg, sem er nærri 50% hærra verð en meðalverðið fyrir íslensku makrílafurðirnar.
Að öllu samanlögðu var meðalverð Norðmanna um 35-40% hærra en Íslendinga árið 2011. Það ár nam útflutningsverðmæti makríls 24 milljörðum króna. Það munar um 10 milljörðum króna á útflutningaverðmæti, sem Íslendingar hefðu líklega getað fengið ef þeir hefðu getað veitt makrílinn á þeim tíma sem hann er verðmestur í stað þess að veita hann eingöngu sumri til.
Þetta er árlegur fórnarkostnaður við það að hafna samningum. Á fáum árum hafa Íslendingar verið viðurkenndir sem fullgildir samningsaðilar og fengið tilboð um hartnær þrefalt stærri hlutdeild en í fyrstu og það er góður árangur. En fyrir liggur að nú var boðið 11.9% hlutdeild til næstu fimm ára og ekki minna en 123 þús tonn næstu tvö ár. Miðað við framangreindar upplýsingar um verðmæti útflutingsafurða myndi samningurinn geta fært allt að því um 50 milljarða króna í þjóðarbúið. Það munar um minna.
Að lokum má geta þess að Ingibjörn Johannessen víkur einmitt að verðmæti markílafurða í greiningu sinni á stöðunni og heldur því fram að verðmæti makrílsins sem veiddur sé innan íslensku og færeysku lögsögunnar sé aðeins helmingur þess sem það er miðað við veiðar í norskri lögsögu og lögsögu Evrópusambandslandanna. Það er ein veigamesta ástæðan fyrir því mati hans að Færeyingum sé nauðsynlegt að semja. Ingibjörn getur ekki heimilda fyrir fullyrðingu sinni í meistaraprófritgerðinni en ætla verður að hann styðjist fyrir heimildir sem hann metur traustar. Ef miðað er við staðhæfingu Ingibjörns verður væntanleg verðmætisaukning við samning mun meiri en áætlað hefur verið eða allt að tvöldun í stað 35-40%.
" onclick="return fbs_click()" target="_blank" class="fb_share_link">Deila á Facebook
Athugasemdir